ONTZAK

Motes guipuzcoanos

Los habitantes de cada pueblo guipuzcoano reciben su mote. Los donostiarras son kaskarinak (ligeros de cascos), los oñatiarras son txantxikuak (¿ranas?), los oriotarras son ijituak (gitanos)... El periodista Félix Ibargutxi recopiló una larga lista de motes guipuzcoanos y escarbó en el curioso origen de algunos de ellos.

Aquí va la lista. Predominan los animales, con una amplia gama de noblezas: desde los lobos (otsoak: Ataun) hasta los parásitos que matan lapas (lapazorriak: Mutriku). En medio aparecen unos cuantos apelativos bastante curiosos: sartenes, apedreadores, comesopas...



Abaltzisketa = txalburuak (renacuajos)

Alegi = txintxarriak (campanillas, cencerros)

Alkiza = oiloak (gallinas)

Altzaga = zakurrak (perros)

Altzo = tipulak (cebollas)

Amezketa = euliak (moscas)

Andoain = ontzak (búhos)

Arama = idiezizaleak (ni idea)

Asteasu = tranpazuloak (de trampa y agujero: ¿tramposos?)

Ataun = otsoak (lobos)

Azpeitia = zapoak (sapos)

Azkoitia = sakelak (ranas)

Baliarrain = zartagiak (sartenes)

Beasain = bareak (limacos)

Beizama = makilak (bastones)

Deba = tarinak (tarines)

Donostia = kaskarinak (ligeros de cascos)

Ezkio = otamotzak (árgomas)

Gabiria = makilariak (luchadores de varas)

Gaintza = zapoak (sapos)

Idiazabal = azeriak (zorros)

Lazkao = antzarrak (gansos, ocas)

Legazpi = ilintxak (?)

Legorreta = pikuak (higos)

Itsaso = harrikariak (apedreadores)

Itsasondo = ijitoak (gitanos)

Mutiloa = txerrigorriak (cerdos rojos)

Mutriku = lapazorriak (un parásito que mata lapas)

Oñati = txantxikuak (¿ranas?)

Ordizia = azak (berzas)

Orendain = eltxoak (mosquitos)

Orio = ijitoak

Ormaiztegi = harrikalariak (lanzadores de piedras)

Errezil = akerrak (cabrones)

Segura = zopajaleak (comesopas)

Tolosa = zuriak (falsos)

Zaldibia = arkakusoak (pulgas)

Zarautz = haizeak ("vientos"= casquivanos)

Zegama = beleak (cuervos)

Zerain = xaguak (ratones)

Zumarraga = otamotzak (árgomas)


Bizkaian ere bizirik daude horrelako ezizenak: adibidez, Larrabetzukoak akerrak dira (gaztetxearen ikurra akerrak dira), Lezamakoak zorriak (adibidez, hango euskara elkartea Zorrizketan), Zamudiokoak perretxiko ustelak (mikologia elkartea badago izen horrekin, baita elkarte bat ere), Deriokoak tximintxak (bertako euskara elkartea Tximintx izena du), Durangokoak zapoak (hango gaztetxea Sapuetxe izena du), Galdakaokoak mozoloak, ...